.
Możliwości twórcze w wieku szkolnym
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Autor: Władysław Andrzej PItak
W wieku 12-15 lat (klasy V-VIII) pamięć mechaniczna powoli obniża się powoli, a wzrasta pamięć logiczna.9) Jest to okres nazywany wiekiem rozumowania, dorastania, dojrzewania, młodocianym, wiekiem szkolnym.
Pomiędzy 12-14 rokiem życia, zarówno chłopcy, jak i dziewczęta wykazują ogromną dbałość o swój wygląd zewnętrzny. Wynika to z jednej strony z rozwoju seksualnego i zainteresowania płcią odmienną, a także z wyjątkowego spotęgowania w tym okresie wszelkiej aktywności emocjonalnej, siły wyobraźni, wrażliwości estetycznej na urok i piękno człowieka.
Debesse 13) akcentuje, że w tym okresie dokonuje się oceny świata na podstawie walorów estetycznych, przy czym szczególne znaczenie mają w tej ocenie trzy elementy: kolor, treść, użyteczność.
Debesse zwraca również uwagę na jeszcze jedno zjawisko, charakterystyczne dla okresu dorastania, a mające związek z aktywnością estetyczną: jest to dążenie do życia w społeczności i działania wspólnie z innymi - mimo oporów, nastrojów i pozornej skrytości.
Debesse określa to dążenie szukaniem przyjemności, które wynika ze świadomości istnienia obok innych ludzi, istnienia tuż obok, "ramię przy ramieniu". Pragnienie integracji jest w konflikcie wewnętrznym z pragnieniem wolności, z nieśmiałością, ale wspólny odbiór wrażeń estetycznych, wspólna praca artystyczna potęgują potrzebę integracji, ułatwiają nawiązywanie przyjaźni.
Wrażliwość estetyczna tego okresu wiąże się z potrzebą ekspresji. Mimo kłopotów z oryginalnością, mimo rozwoju krytycyzmu, dążenie do wyrażenia siebie samego trwa nadal. Świadczą o tym, wspomniane wcześniej, różne formy literackie i dramatyczne często uprawiane w tym okresie. Intensywność uczuć może być wykorzystywana na zajęciach artystycznych, w czasie których młodociani rozwijają swe związki emocjonalne z różnymi składnikami otoczenia oraz wyrażają je bezpośrednio lub w formie symbolicznej. Najlepszym sposobem ujawnienia uczuć agresji, a czasem, miłości jest bowiem wyrażenie ich w sposób bardziej zamaskowany, teatralny.
Życie uczuciowe dorastającego ucznia wymaga szczególnej opieki, polegającej na rozwijaniu i pogłębieniu uczuć już istniejących, hamowaniu negatywnych i pobudzaniu pozytywnych. 14)
Swobodna ekspresja w poszczególnych fazach rozwoju psychicznego dziecka ma różne znaczenie wychowawcze i wymaga stosowania różnych metod, w zależności od wieku.
W oparciu o powyższe przesłanki powstało wiele metod wychowania estetycznego dzieci i młodzieży. Do najbardziej znanych należy metoda C.Freineta. 15) Metoda naturalnej, swobodnej ekspresji znajduje w szkołach Freineta szerokie zastosowanie w poezji, teatrze, zwłaszcza kukiełkowym, modelowaniu oraz innych przedmiotach. W jego szkołach stosowane są różne formy pracy grupowej, samodzielność poszukiwań z koniecznością dzielenia się doświadczeniami z innymi.
Przedstawiciel kierunku pedagogiki znanej pod nazwą "education nouvelle" - R. Cousinet 16), podobnie jak Freinet, przywiązuje wielkie znaczenie dla bogactwa wrażeń dostarczanych dziecku przez środowisko szkolne, do warunków, w których dziecko mogłoby się swobodnie poruszać, odkrywać świat, doświadczać, obserwować i działać.
Metoda Cousineta opiera się na działaniu sprzyjającym zamiłowaniom, upodobaniom i zainteresowaniom uczniów, przewiduje swobodę w wyborze tematyki pogłębiającej wiedzę, swobodę w stosowaniu przez uczniów własnych pomysłów. Tutaj również ma zastosowanie wypowiedź artystyczna, nie krępowana narzuconymi tematami i formami, jako element towarzyszący i pomocniczy przy nauce różnych przedmiotów.
Na podstawie powyższych dowodów, można wyprowadzić wnioski dotyczące sensu ekspresji artystycznej :
1.Swobodna ekspresja jest ważnym źródłem powstawania zainteresowań poznawczych dziecka, a zatem stanowi podstawę procesów wychowania intelektualnego.
2.Potrzeba ekspresji i spontaniczna aktywność jako źródło poznania - to szukanie odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób i za pomocą jakich środków mogą dzieci wyrażać swe myśli, przeżycia i uczucia.
3.Brak możliwości swobodnej wypowiedzi rodzi skrzywienia, kompleksy, depresje, zahamowania, nerwice, małą odporność na sytuacje konfliktowe, zmniejszanie zdolności do prawidłowego rozwoju i budowania pełnej osobowości.
4.Swobodne uzewnętrznianie siebie powoduje pozbywanie się zahamowań, zwolnienie napięć, odnajdywanie radości we własnej twórczości, sprzyja właściwemu rozwojowi osobowości.
Uwaga :
Powyższy artykuł jest fragmentem pracy badawczej Władysława Pitaka pt. "Twórcza funkcja ekspresji dramatycznej. Wpływ treningu dramatycznego na rozwój zdolności twórczych uczniów szkół podstawowych", WSP, Słupsk 1983.
Osoby zainteresowane pełną wersją wraz z przypisami, bibliografią i aneksami proszone są o kontakt z autorem:
logos@logos.pomorze.pl.
Foto: Władysław Pitak
.